Çelik
Çelik; demir ile genellikle %0,2 ila %2,1 oranlarında değişen karbon elementinin bileşiminden meydana gelen bir alaşımdır. Karbon ve diğer alaşımlayıcı elementler demir atomundaki kristal kafeslerin kayma düzlemlerini kilitleyip, birbirini geçmesini engelleyerek malzemenin mukavemetini arttırırlar. Çelik alaşımındaki karbon oranları çeliğin sınıflandırılmasında önemli rol oynar. Buna göre çelik 3 sınıfa ayrılabilir:
Düşük Karbonlu Çelikler: %0,022 – %0,2 oranında karbon içerirler.
Orta Karbonlu Çelikler : %0,2 – %0,6 oranında karbon içerirler.
Yüksek Karbonlu Çelikler : %0,6-%1,3 oranında karbon içerirler.
Karbon miktarı yüksek olan çelikler demirden daha sert ve güçlü olmasına rağmen daha az sünektirler. Çelik içindeki karbon oranının %1,5’ten fazla olması mukavemeti arttırmak yerine sadece sertliği arttırır. Endüstriyel olarak en çok orta ve yüksek karbonlu çelik türleri tercih edilir.
Çelik dünyada en çok kullanılan malzemelerden biridir.
Kullanım alanları;
Yapılar
Altyapı üretimi
Gemi / Otomotiv
Makine sanayi
Silah sanayi
Paslanmaz Çelik
Paslanmaz çelikler; çeliğe minimum %10- maksimum %25 arasında krom (Cr) eklenerek elde edilen korozif direnci yüksek alaşımlardır. Krom, katıldığı çeliğin yapısında yüzeye çıkarak krom oksit tabakası oluşturur. Bu tabaka yüzeyde çok ince bir film olarak oluşup, malzemenin mekanik özelliklerinde herhangi olumsuz bir etki yaratmazken; demirin oksitlenmesini engeller. Malzemedeki krom oranı çeliğin korozyon ve pas direncini belirleyen etmendir. Ayrıca alaşım elementi olarak krom dışında nikel (Ni) de kullanılabilir. Nikel malzemenin paslanmazlık özelliğini iyileştirir ve iyi bir korozyon direnci sağlar. Paslanmaz çelikler neredeyse tüm sanayi kollarında kullanılmaktadır.
Sanayide kullanılan başlıca paslanmaz çelik türleri ve özellikleri şöyledir:
303 Kalite Paslanmaz Çelik: 303 kalite paslanmaz çeliğin en temel özelliği işlenebilmesinin iyi olmasıdır. Yapı olarak 304 kalite paslanmaza benzeyen bu malzeme, 304 kalite paslanmaza göre çok daha rahat işlenebilmektedir.
304 Kalite Paslanmaz Çelik: 304 kalite paslanmaz çelik, 18-10 veya 18-8 çeliği olarakta bilinmektedir. Bu çeliğin en temel çelik kalitesidir ve her özelliği ortalamanın üzerindedir.
304L Kalite Paslanmaz Çelik: 304L kalite paslanmaz çelik, özellik olarak 304 paslanmaza oldukça benzemektedir. Bu kalitedeki paslanmaz oldukça az karbon içermektedir.Bu sayede daha elastik bir yapıya sahiptir.
316 Kalite Paslanmaz Çelik: Özetle 316 kalite passlanmaz çelik, 304 kalite paslanmazın daha korozyona dayanımlısıdır. Mekanik özellik olarak 304 kalite paslanmaz çeliğe oldukça benzemektedir.
316L Kalite Paslanmaz Çelik: 316L kalite paslanmaz, 316’nın daha az karbon içeren versiyonudur. Daha az karbon, bu çeliğin daha elastik olmasını sağlar. Fakat karbon azlığı çeliğin işlenmesini güçleştirir.
316 Ti Kalite Paslanmaz Çelik: 316 Ti kalite paslanmaz çelik, 316 kalite paslanmaz çeliğin titanyum içeren versiyonudur. İçerdiği bu titanyum, çeliğin korozyona dayanımını oldukça arttırır.
420 Kalite Paslanmaz Çelik: Bu çelik cinsinin en önemli özelliği ısıl işlem uygulanabilmesidir. 420 Kalite paslanmazların yüzeyleri, ısıl işlem uygulandıktan sonra yüksek sertliklere ulaştırılabilirler.
431 Kalite Paslanmaz Çelik: 431 kalite paslanmaz çeliği 420 kalite paslanmaz çeliğin bir üst modeli olarak düşünebiliriz. Bu çelik cinsinin korozyona dayanımı 420 serisi paslanmazlara göre daha yüksektir. Ayrıca, bu çelik cinsi daha yüksek yüzey sertliklerine ulaştırılabilir.
430 Kalite Paslanmaz Çelik: Bu kalitedeki paslanmazlar, genellikle daha kolay ortamlarda kullanılır. Sert ve yüksek aşındırıcılığa sahip korozif ortamlara uygun değildir. Genellikle iyi bir yüzey ve güzel bir görünüm için kullanılan bu çelik cinsi, dekoratif amaçlar için sıklıkla tercih edilmektedir.
430F Kalite Paslanmaz Çelik: 430F kalite paslanmaz çelik, çok zorlu olmayan koşullarda tercih edilen bir çelik cinsidir. Bu çeliğin rahat işlenebilmesi, bu çeliğin en önemli özelliğidir.
Dubleks Kalite Paslanmaz Çelik: Dubleks malzemeler genel olarak birçok önemli özelliği bir arada bulundurabilen çeliklerdir. Dubleks paslanmazlar grubuna giren 1.4462 dubleks malzeme, hem mekanik olarak çok üstün bir dayanıma sahiptir, ayrıuca korozyona dayanımıda oldukça yüksek bir malzemedir.
630 Kalite Paslanmaz Çelik: 630 kalite paslanmaz çelik olarak bilinen bu çelik cinsi, ayrıca 17-4 ph çeliği olarakta adlandırılır. Bu çeliğin en önemli özelliği, mekanik değerlerinin oldukça yüksek olmasıdır. En yüksek mukavemetlerden birine sahip olan bu çelik, 1100 MPa‘a kadar dayanabilen bir kopma direncine sahiptir.
Kaynaklar :
http://www.bircelik.com/paslanmaz_celik_ozellikleri-784_tr_lc.html
http://www.kuark.org/2013/08/celik-ve-ozellikleri/
http://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%87elik