1917 yılında Hollanda’da ortaya çıkmış olan de stijl sanat akımı nedir ve ne gibi düşünceleri desteklemektedir gibi sorular, bu sanat akımının daha yakından tanınmasını sağlayacaktır. Aslında temel olarak De Stijl terimi, 1917 ile 1931 yılları arasında etkisini göstermiştir ve Hollandalı olan bir grubun çalışmalarını belirtmek amacı ile kullanılmıştır.
20.yy. da gelişen teknoloji, tüketim toplumunda görülen farklı algılar ve kitle iletişim araçlarının kullanımının yaygınlaşması bütün alanlarda olduğu gibi sanat alanını da etkilemiştir. Bu nedenle halkın tüm istek ve arzuları ön plana alınmıştır. Bu süreçte ortaya çıkan De Stijl Sanat Akımı hareketi, sanat kavramını çok farklı bir boyuta taşımıştır. İnsana ve doğaya değer veren bu sanat akımı, ulusal duruşu ve ilkeleri açısından da hem renkleri hem de özgün olan tarzı ile dikkat çekmeyi başarmıştır.
De Stijl Sanat Akımı, aslında Neo Plastisizm sanatının bir uzantısıdır. Kübizm akımının etkisi ile gelişmiş olan De Stijl Sanat Akımı, Piet Mondrian’ın 1912 yılından başlayan ve 1917 yılına kadar uzanan plastik ve kuramsal araştırmalarının bir sonucudur. Anlatım dili genel anlamda dik açı ve düz çizgi ile dikey ve yatay çizgiler kullanılarak düzenlenen kompozisyonlarda mavi, sarı ve kırmızı olmak üzere 3 ana rengi barındırır. Nötr renkler de ise beyaz, siyah ve gri ile sınırlandırılmıştır.
Plastik olarak doğadan uzaklaşan De Stijl Sanat Akımı, kompozisyonlardaki öğeleri doğal biçimlerinden ayıklayarak ve teosofi inancına yönelmesi benzeri tavırları ile ayrıcalık yaratmış olan De Stijl Sanat Akımı, günümüzde kullanılmakta olan eşyaların renk ve biçimlerinde soyut sanat etkilerinin görülmesinde etkin bir rol oynamıştır.
De Stijl Sanat Akımı Ortaya Çıkışı
Birinci Dünya Savaşı zamanında Hollanda’da bazı ressam, heykel sanatçısı ve mimarlar bir araya gelip bir topluluk oluşturdular. Bu topluluğun adını da De Stijl Sanat Akımı koydular. Bu akımın Türkçe karşılığı üslup ya da tarzdır. Ancak bu üslup ile tarzdan kastedilen biraz iddialıdır. Buna bağlı olarak da Latin kökenli dillerden aktarılmış olan stil kelimesi sık sık kullanılır. Bilinen üslup ile bilinen tarzlardan farklı olan giyim, davranış ve buna benzer sergileyen birinden söz edildiği hemen anlaşılmaktadır. Bobystayl yerine ise bobstil denilmiş olması, o dönemlerde Amerikan yerine Fransız etkisinin daha fazla olduğunu göstermektedir.
Hollandalı sanat adamları ve De Stijl Sanat Akımı temsilcileri son derece iddialı idi. De Stijl Sanat Akımı, İzlenimcilik akımını da içine almış olan barok üsluplarının tamamına karşı çıkmıştır. Buna bağlı olarak hesaplı ve kitaplı bir basitlik de etme yolunda bütün öğeleri, dik açılar ile kesişen doğru çizgiler ile sınırlanmış düz yüzeylere indirgeyerek düzenlemeler kurgulamaya başlamıştı.
Temel 3 rengi olan sarı, kırmızı, mavi ve siyah, gri beyaz renklerini kullanan De Stijl Sanat Akımı, bu tutumlarını resim dışında mimarlık yapılarında, iç mekân tasarımlarında, mobilya tasaırmında ve her türlü formun tasarımında uyguluyorlardı. Yeni bir tasarım anlayışı getirme amacında olan De Stijl Sanat Akımı, bu amaçlarına da ulaşmıştır.
De Stijl Sanat Akımının kurucusu Piet Modrian olmuştur. 1872 ile 1944 arasında yaşayan sanatçı, 20.yy.ın parlak olan sanat adamlarından biri idi. Bununla beraber, De Stijl Sanat Akımının diğer önemli temsilcilerinden biri de mimar olan Jocobus Johannes Pieter Oud’dur. Bu sanatçı da 1890 ile 1963 yılları arasında yaşamıştır. Diğer bir önemli temsilcinin asıl ismi Christian Emil Marie Küpper’dir. Ressam olan sanatçı Theo von Doesburg adını kullanmaktadır.
Modrian, neredeyse bütün sanat akımlarını iyi bir şekilde çalıştıktan sonra, bir Haçı meydana getiren öğelerin karşıt olmalarından elde edilen dengenin sağlamış olduğu ruhsal doyumun sanata da uygulanabileceğini düşünerek şu yargılara varmıştır:
Plastik sanatlarda gerçek sadece renk ve biçimin dinamik devrimlerinin dengesi ile belirtilebilir.
Belirtilen bu denge, en iyi şekilde katıksız araçlar kullanılarak da elde edilebilir.
Modrian, 1921 yılında yapmış olduğu sarı, kırmızı ve mavi ile Düzenleme with Yellow, Red and Blue adını verdiği resim ile bu kuramlarını uygulamaya da aktarmış oldu. Bu düzenlemeler, siyah kalın çizgilerin sınırlamış olduğu ve birbirine benzemeyen dikdörtgenler ile bir kareden oluşmaktadır. 3 temel renk ile ayrı tonlarda beyaz renk kullanılmıştır. Son kısımlarda ise bir düzenleme izlenimi vermiş olması gerekirken, bunun tam tersine, Modrian tarafından da öne sürülen devingen bir görsel anlatımını benimsemiştir.
De Stijl Sanat Akımının mimarlığa uyarlanması, o ana kadarki biçimlendirme anlayışına kökten değişiklik getirecek niteliklerde anlam taşımaktadır. O dönemdeki mimari yapılarda, kare ve dikdörtgen boşluklar hâkimdi. Temel renklerin dışında kalan renkler de kullanılmamıştır.
Geleneksel mimarlık anlayışına karşı olan De Stijl Sanat Akımı, çağdaş mimarlık düşüncelerinin gelişmesine de katkıda bulunmuş olan önemli akımlardan biri olmuştur. Özellikle de dış mekân ile iç mekânın bir uzantısı olarak değerlendirilen yaklaşımı ile 1920 yıllarının sonuna doğru önem kazanmaya başlayan işlevci mimarlık düşüncelerini hazırlayıcı bir rol üstlenmiştir.
VON DOESBURG
Hollandalı mimar ve kuramcı olan Von Doesburg, De Stijl Sanat Akımının temsilcilerinden biridir. 1915 yılında dost olduğu Mondrian ile beraber 1917 yılında De Stijl Sanat Akımı grubunu ve dergisini kurmuştur.
PIET MONDRİAN
Ailesinin ikinci çocuğu olan Mondrian Hollanda doğumludur. Sanatla çok küçük yaşta tanışan Mondrian, yetenekli olan ve resim öğretmenliği yapan babası ve sanat okulunda öğrenci olan amcası ile beraber sürekli çizim yapmıştır. 1904 yılında Uden’e yerleşen Mondrian, çalışmalarını burada yürütmüştür.
GERRIT RIETVELD
1888 yılında Hollanda’da doğan sanatçı, mimarlık bölümü mezunu ve De Stijl Sanat Akımının temsilcilerinden biridir. Her şeyin yatay ve dikey çizgilere indirgenebileceğine inanmıştır.
Kaynak:
A brief visual history of the utopian De Stijl movement