Arts and Crafts Sanat Akımının Başlangıcı
19. yüzyılın ortalarında arts and crafts sanat akımı birkaç ilişkili düşünce sonucunda ortaya çıkmıştır. Öncelikle, Britanya adasında başlayan Sanayi Devrimi’nin yarattığı sosyal değişikliklere karşı bir cevap olarak ortaya çıkmıştır. Sanayileşmeye karşı bir tepki olarak ortaya çıkması, sosyalist yapısı ve işçi sınıfını hedefleyen üretim anlayışı arts and crafts sanat akımı nedir denildiğinde ilk akla gelen özelliklerdir. Sanayileşme ile birlikte, şehirlere büyük miktarda işçi akını olmuş, bu işçiler uzun saatler tehlikeli işlerde düşük ücretlerle çalışmış ve köhne evlerde yaşamıştır. Şehirlerin havası, kurulan birçok yeni fabrika nedeniyle giderek kirlenmeye başlamıştır.
John Ruskin gibi eleştirmenler ve mimar Augustus Welby Northmore Pugin sanayileşmenin problemlerinden yakınmıştır. Rönesanstan önce, sağlıklı ve yeşil bir çevrede olan ama ahlaksızlığın zirvede olduğu Gotik döneme de karşıdırlar. Hem Ruskin hem Pugin için, bir ulusun ahlakı ile mimari form sıkı ilişki halindedir.
Arts and Crafts Sanat Akımının Ortaya Çıkışı
Arts and Crafts sanat akımını için ilk kıvılcım, Londra’da dünyanın ilk fuarı olan 1851 yılının Büyük Sergisi’dir. Sergideki imalat objelerinin ana eleştirisi, günlük hayat için pek bir faydası olmayan gereksiz süslemelere karşıydı.
Ruskin’in yorumlarının hayranı olan William Morris, mimar George Edmund Street’in öğrencisiydi. Ayrıca, Morris, ressam Edward Burne-Jones ve Dante Gabriel Rossetti’nin de içinde bulunduğu Rafael öncesi sanat görüşünü izleyen ressamlardan etkilenmiştir. 1861’de Morris; Philip Webb, Burne-Jones Rossetti, Charles Faulkner, Ford Madox Brown ve Peter Paul Marshall ile Marshall, doğal görünümlü duvar kağıtları tasarımı üzerine Faulkner & Co. isimli dekoratif sanatlar şirketini kurmuştur.
1859’da Morris, tuğlalarının renginden dolayı Red House adlı Londra’daki evinin tasarımı için Webb tarafından görevlendirilmiştir. Dik rafları, L şeklindeki asimetrik planı ve sarkık saçaklarıyla Gotik stildeydi. Tuğlaların basit ve sıradan olmasıyla ilk Arts and Crafts yapısı olarak tanınır. Arts and Crafts sanat akımının uygulayıcıları tarafından binalar, sanayileşmenin zorlu koşullarına karşı bir siper olarak görülmüştür ve binalar bu akım ile güçlü bir ilişki içerisinde olmuştur.
Morris, St. James’s Palace (1866) ve Green Dining Room ( Victoria & Albert) Museum (1866-68) gibi önemli iç tasarım komisyonları kazanırken, Morris’in şirket 1860’lar ve 1870’ler arasında büyümüştür. Mobilya, ünlü Morris sandalyesi, tekstil ve mozaik cam gibi imalatlarla da ürün yelpazesini genişletmiştir. 1875’te Morris ile Rossetti arasında anlaşmazlık olunca, Morris ortağının hissesini satın almış ve Morris&Co.’yu yeniden kurmuştur.
Morris’in şirketi, makine üretimine karşı el yapımı ürünleri vurgulamıştır. Bu sayede yüksek kaliteli işlerle Morris, nihayetinde çalışan sınıf arasında yazlık ev endüstrisine ilham vermeyi ummuştur. Bir çeşit demokratik sanat yaratarak işçilerin koşullarını iyileştirmeyi hayal etmiştir. Ayrıca, organik boyaların kullanılmasını da gündeme getirmiştir. El yapımının ve doğal kaynakların kullanımı yoğun emek gerektiren bir işti ve Morris makinelerin kullanımına tamamen karşı değildi. Buna rağmen, Morris’in çalışmalarının popülerliği, Britanya, kıta Avrupası ve Amerika Birleşik Devletleri’nde giderek artmıştır.
Arts and Crafts Sanat Akımının Stili
Kullanılan materyalin doğal kalitesi vurgulanır ve korunur. Arts and Crafts akımının ayırıcı özelliklerinden biri basit formlardır. Bu akımda, herhangi bir savurgan ya da gereksiz dekorasyon yoktur. Objenin esas karakteri göz önündedir. Arts and Crafts akımının en önemli motifleri doğadır. Patternler Britanya adasının kırsal alanlarının flora ve faunasından esinlenmiştir. Yerel dil ve Britanya adasının ana gelenekleri Arts and Crafts akımının ana esin kaynaklarındandır. Çoğunlukla, kırsal alanlarda atölyeler kurulması ve buralarda eski tekniklerin uygulanmasıyla ilişkilidir.
Mobilyalar odundan ve el yapımı olmalıdır ya da el yapımı gibi gözükmelidir. En çok kullanılan odun meşedir. Diğer özellikler ise, bakır ve deri şeritlerdir. Sandalyelerin sert ya da deri oturma yerleri vardır. Zemin, rustik bir hava vermek için parke ya da meşe olarak seçilir ve genellikle cilalıdır. Bu stilde renk seçimleri, krem rengi, tuğla kırmızısı, hardal sarısı, zeytin yeşili, koyu mavi ve koyu kırmızıdır. Duvarlar ahşap panelli olabilir ya da düz yeşile veya yeşilimsi mavi renklere boyanmış olabilir. Duvar kağıtlarında orijinal olarak, organik boyalar ve ahşap bloklar kullanılır. Bugün, çok sayıda şirket yüzlerce William Morris tasarımı üretmektedir. Bu konuda çok sayıda seçim olanağı vardır. Orijinal bir arts and crafts evinde, odada şönine baskın bir yer kaplar. Ocakbaşında ya da duvardaki girintide geniş bir şömine tabanı bulunur. Şönine rafı üzerinde bir el yazısı ile oymalıdır. Tuğlalar Art Nouveau akımına benzer şekilde, kobalt mavisi, turkuaz, yeşil ve kırmızı gibi parlak renklerdedir. Tipik motifler kalyon ve çiçeklerdir. Mozaik camlar da verdiği Orta Çağ havası nedeniyle bu stilde oldukça yaygındır. Perdeler de herhangi bir gereksiz gösteriş içermemelidir. Evlerde saksıda çiçekler bulunur.
20. yüzyıldaki birçok faktör Arts and Crafts sanat akımının popülerliğini kaybetmesine neden olmuştur. En temel problem ise el yapımı ürünlerin üretilmesinin yoğun emek gerektirmesi, fazla miktarlarda üretilmesinin zorluğu ve çok sayıda kişiye ulaşacak kadar ucuz olmamasıdır. Morris’in asıl amacı kitleler için demokratik sanat üretmek olduğu için, bu paradoksu hiçbir zaman çözememiştir. Bu nedenle, zaman geçtikçe şirketi sadece varlıklı müşterilerinin ihtiyacını karşılar hale gelmiştir. Aynı sorun, diğer arts and crafts üreticilerini de etkilemiştir. Çok sayıda üretici makine üretimini bünyesine almak durumunda kalmıştır ama bunun sonucunda, ürünlerin kalitesi azalmıştır. Buna rağmen, bu akım 20. Yüzyılın ortalarında varlığına devam etmeye çalışmıştır. 1930’larda Amerika’nın güneyinde kurulan the Eagle Pottery şirketi başarılı bir dönem geçirmiştir. 1940’larda the Newcomb College and Teco çömlekçiliği üretime devam etmiştir.
Kaynak: